Inleiding
N.a.v. de motie M164-2023 is dit de bijlage voor de duiding van de Europese subsidiestromen. Deze bijlage heeft de volgende voordelen
- de begroting blijft een leesbaar document. Ook bij een extra paragraaf komt er veel tekst terecht in de begroting zelf.
- bij wijzigingen in de EU-programma's of in de rol die de provincie heeft, hoeft enkel de bijlage bij de begroting te worden aangepast en niet de begroting zelf.
In de bijlage staan de EU-subsidieprogramma's en zijn de verschillende rollen die de provincie vervult (als deelnemende organisatie, of middels de cofinanciering) toegelicht.
De rollen van een provincie in de programma's
De volgende rollen zijn denkbaar. Bij de meeste programma’s heeft de provincie echter weinig tot geen invloed op de manier waarop de middelen worden besteed, maar er bestaan ook EU-subsidieprogramma’s waar de provincie wel gedeeltelijk de regie op heeft.
Beslisser: de provincie bepaalt (samen met andere partijen) waar het Europese geld aan wordt besteed en hoe dat over partijen (met name innovatief MKB) wordt verdeeld. Bijv. Kansen voor West 3 (2014-2022) waar de provincie 40 miljoen euro Europees geld uitgeeft aan innovatieve projecten die aansluiten op het coalitieakkoord.
Voorbeeld van een project uit Kansen voor West 2: Petten fieldlab
Het consortium wil met dit project de volgende doelstelling realiseren: het opzetten van een fieldlab om de ontwikkeling en marktintroductie van innovatieve nucleaire geneesmiddelen voor gepersonaliseerde behandeling van kankerpatiënten te versnellen. Bijdrage van Kansen voor West€ 6.800.000.
Adviseur en aanjager: de provincie stimuleert het aanvragen van EU-projecten die aansluiten op het coalitieakkoord door bijvoorbeeld cofinanciering beschikbaar te stellen. Zie begroting bij 1.4. Ook is er een extra subsidie beschikbaar gesteld voor het opstellen van subsidieaanvragen. De provincie is onderdeel van de Nationale Adviescommissie van Interreg, waarbij advies wordt gegeven voor het goed- of afkeuren van projectvoorstellen.
Voorbeeldproject WOW!: Herwinnen en hergebruik van cellulose uit rioolwater, de CellCap-technologie. Het WOW! project is een innovatieve aanpak om grondstoffen uit rioolwater te winnen, energie te besparen en de CO2-voetafdruk van rioolwaterzuiveringsinstallaties te verkleinen.
Deelnemer: de provincie kan ook partner zijn in projecten. Zo is onlangs een aanvraag goedgekeurd voor een CEF-project (Connecting Europe Facility) in het NZKG. Meestal is de provincie onderdeel van een internationaal consortium, waarbij de provincie verantwoordelijk is voor de uitvoer van bepaalde activiteiten. Hierbij zijn drie mogelijke rollen te onderscheiden die verschillen in intensiteit en verantwoordelijkheid, namelijk: leadpartner, projectpartner of observerende partner.
Voorbeeldproject Energiehaven IJmuiden:
De Energiehaven heeft in 2023 ruim € 2 miljoen Europese subsidie gekregen. Het geld is bedoeld voor de Ontwerpfase van het project. Port of Amsterdam, Zeehaven IJmuiden, gemeente Velsen en de provincie Noord-Holland werken samen aan de realisatie van de Energiehaven IJmond. Een haven bedoeld voor de bouw van windparken op zee: een haventerrein van ongeveer 15 hectare speciaal bedoeld voor de aanleg van windparken op zee. Het terrein is gunstig gelegen buiten de sluizen van IJmuiden en vlakbij de windparken die nog aangelegd moeten worden. Vanuit de Energiehaven kan 15 tot 20 gigawatt aan windparken op zee worden gebouwd tot aan 2050.
Europese programma’s waar de provincie bij betrokken is
De Europese programma's zijn te onderscheiden in programma’s onder regionale regie, onder nationale regie en onder Europese regie. De provincie neemt op dit moment vooral deel in onderstaande programma's onder regionale regie, waar de provincie zelf een sturende rol en invloed heeft op de thema's in het programma.
In het verleden heeft de provincie de keuze gemaakt om actief in te zetten op de Europese subsidieprogramma's waar de provincie Noord-Holland (mede) de regie over heeft. De provincie is nauw betrokken bij de uitvoering van (1) het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO, bestaande uit de programma's Kansen voor West, Interreg), (2) het Just Transition Fund-IJmond en het (3) Plattelandsontwikkelingsprogramma (POP).
De provincie Noord-Holland is betrokken bij het Europese Fonds voor Regionale Ontwikkeling:
EFRO draagt bij aan het wegnemen van regionale verschillen in de Europese Unie en het verkleinen van de achterstand van minder ontwikkelde regio’s. Dit doet het fonds door het bevorderen van innovatie en slimme economische transformatie: de digitale transitie en de transitie naar een koolstofneutrale economie. Ook heeft EFRO als doel het vergroten van de mobiliteit binnen Europa en een socialer en inclusiever Europa.
De lidstaten kunnen zelf hun prioriteiten stellen binnen de beleidsdoelstellingen van het EFRO en aangeven of ze de gelden op nationaal of regionaal niveau verdelen.
Nederland is verdeeld in vier landsdelen: noord, oost, zuid en west. Deze hebben allemaal hun eigen landsdelige programma’s (Operationeel Programma of OP). Daarin kunnen zij hun eigen specifieke thematische accenten leggen bij de allocatie van de financiering.
1- Kansen voor West (KvW) en Interreg (North West Europe, North Sea en Europe);
Noord-Holland heeft een sturende rol bij de uitvoering van EFRO-subsidies en is daarom actief betrokken bij de programma’s Kansen voor West III (KVW3)1 en Interreg2. Met deze EU-subsidies wordt mede uitvoering gegeven aan provinciale beleidsdoelen zoals energietransitie, circulaire economie, slimme en duurzame mobiliteit en MKB-innovatie.
Achtergrond Kansen voor West 3 – gefinancierd met Europees geld uit EFRO
Kansen voor West (KvW) is het samenwerkingsverband van de vier Randstadprovincies; Noord-Holland, Zuid-Holland, Utrecht, Flevoland en de vier grote steden; Amsterdam, Den Haag, Rotterdam en Utrecht. In dit programma werken sociale, economische, publieke en private partners samen om een impuls te geven aan de regionale economie van de Randstad. Het programma wordt gefinancierd door het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO).
De acht partners (G4-P4) hebben ieder een steunpunt waar aanvragers terecht kunnen voor informatie en ondersteuning. Het steunpunt is het eerste aanspreekpunt voor (potentiële) projectindieners. De acht partners zijn vertegenwoordigd in het accounthoudersoverleg, dat de dagelijkse voortgang van Kansen voor West regelt.
Voor de besluitvorming over en de afwikkeling van projecten voor de provinciale partners is een gezamenlijk programmabureau ingericht. De Management Autoriteit (MA) Kansen voor West is verantwoordelijk voor de uitvoering van en de dagelijkse leiding over het gehele programma Kansen voor West. De MA is ondergebracht bij de Gemeente Rotterdam en wordt ondersteund door het programmabureau. De MA is als zodanig de eindverantwoordelijkheid over de inhoudelijke en financiële uitvoering van deze programma’s. In deze rol legt zij verantwoording af aan de Europese Commissie.
Kansen voor West III is het derde programma van Kansen voor West. Voor de provincie Noord-Holland zal een budget beschikbaar komen van ruim €37 miljoen plus €6.8 miljoen aan rijkscofinanciering voor een periode van 7 jaar (2022-2029). Het Operationeel Programma biedt de kaders, budgetten en afspraken met Brussel waarbinnen het Kansen voor West programma EFRO- middelen kan verstrekken.
Rol provincie: De provincie Noord-Holland kan besluiten over de thematiek en budgetten voor individuele openstellingen. Dit kan op het niveau van de prioriteiten en actielijnen binnen het Operationeel Programma.
Achtergrond Interregionale samenwerking (Interreg) – gefinancierd met Europees geld uit EFRO
Interreg stimuleert de samenwerking tussen Europese regio's. Partners uit verschillende landen werken samen binnen Interreg-projecten om zo de economische verschillen te verminderen en ontwikkeling en innovatie op regionaal niveau te stimuleren. Deze projecten richten zich veelal op klimaatadaptatie, de digitale transitie, een ‘smart’ Europa en sociale inclusie. De provincie kan zowel project partner als lead partner zijn in een Interreg project.
Rol provincie: De provincie kan als deelnemer zelf subsidie aanvragen bij Europese programma's en samenwerken met andere partners in een project. De inhoudelijke samenwerking loopt via de beleidsdoelen van de provincie, net als de verantwoording.
2- Just Transition Fund-IJmond (JTF);
Vanaf deze EU-programmaperiode (2021-2027) heeft de provincie samen met de vijf IJmond gemeenten een sturende rol bij de uitvoering van het nieuwe EU-programma Just Transition Fund-IJmond (JTF) dat regionale clusters ondersteunt bij de transitie naar een duurzame economie en arbeidsmarkt.
Achtergrond Just Transition Fund – IJmond, financiering met Europees geld
Het Just Transition Fund (JTF) draagt bij aan een eerlijke overgang naar een klimaatneutraal Europa. Het hoofddoel van het JTF is regio’s die sterk afhankelijk zijn van inkomsten en werkgelegenheid uit fossiele brandstoffen op een rechtvaardige gelijkwaardige manier in staat te stellen een energietransitie in te gaan. Een transitie die rekening houdt met de sociale- en economische aspecten en de milieueffecten.
Rol provincie: De provincie Noord-Holland heeft samen met de IJmond-gemeenten en de Omgevingsdienst IJmond een transitieplan opgesteld, waarin de doelen en de verdeling van budgetten voor JTF-IJmond zijn vastgesteld. Dit is het kader, waarbinnen de aanvragen worden gedaan. In totaal gaat het om 58,5 mln.
3- Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling (ELFPO)
De provincie verleent provinciale cofinanciering voor projecten die passen binnen het NSP-GLB. Zie begroting paragraaf 5.6.
Rol provincie: de provincie is mede- verantwoordelijk voor en kent had een actieve rol in het opstellen van het Nationaal Strategisch Plan 2023-2027 (het NSP). Dit houdt in dat de provincie mede heeft bepaald op welke thema’s de nadruk wordt gelegd in het programma, zoals bijvoorbeeld op verduurzaming, innovatie, agrarisch natuurbeheer, en waterbeheer. Provincies werken samen met het Ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur en andere organisaties om het NSP uit te voeren. De provincie zorgt ook voor de selectie van projecten en de toekenning van provinciale subsidies aan agrarische ondernemers en andere belanghebbenden. In 2025 zal de provincie ook inzet plegen op de ontwikkeling van het GLB na 2027.